Партовгоҳҳои урандор
Дар Тоҷикистон конҳои урани қаблан фаъол, инчунин як қатор корхонаҳои коркард мавҷуданд. Маъданҳои урани худи кишвар, инчунин ашёи хоми воридотӣ, асосан дар комбинати собиқи кӯҳию кимиёвии Ленинобод (ҳоло КМ “Востокредмет”) ва дигар корхонаҳои гидрометаллургии воқеъ дар наздикии ҷойҳои истихроҷи маъдани уран (Адрасман, Табошар, Исфара ва ғайра) коркард мешуданд. Айни замон ягона корхонаи фаъол дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки имкониятҳои эҳтимолии коркарди маъдани уран ва маҳлулҳои кислотагии консентрати уранро пас аз шустушӯи кимиёвӣ нигоҳ доштааст, КМ “Востокредмет” мебошад. Дар тавозуни ин корхона инчунин 10 иншооти нигоҳдории партовҳои истеҳсолоти уран (партовгоҳҳо ва тӯдаҳои сангҳои кӯҳӣ) мавҷуданд. Аз сабаби болоравии нархи уран, партовҳои истеҳсолоти уран дар шимоли Тоҷикистон барои сармоягузорон ва ширкатҳои тиҷоратӣ аз нигоҳи имкони коркарди дуюмдараҷаи тӯдаҳои кӯҳӣ ва партовгоҳҳо ҷолиб шуда истодаанд.
Қайд кардан зарур аст, ки комбинати шаҳри Адрасман ба наздикӣ барои истеҳсоли консентрати сурб бозсозӣ шудааст. Ҳоло қариб тамоми конҳо ва карьерҳои кӯҳнаи радий ва уран баста шудаанд, аммо аксари онҳо муҳофизат нашудаанд.
Миқдори умумии партовҳо дар партовгоҳҳои истеҳсолоти собиқи уран дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тақрибан 55 миллион тоннаро ташкил медиҳад. Фаъолнокии умумии партовҳо тибқи баҳогузориҳои гуногун тақрибан 240-285 ТБк (Терабеккерел) мебошад. Миқдори умумии партовҳо дар тӯдаҳо ва партовгоҳҳо, ки дар атрофи корхонаҳои гидрометаллургӣ ва ҷойҳои шустушӯи тӯда воқеъанд, беш аз 170 миллион тонна баҳогузорӣ шудааст.
Тӯдаҳо ва партовгоҳҳо дар минтақаи шаҳрҳои Табошар, Адрасман ва Дегмай (наздикии шаҳри Чкаловск) одатан дорои пӯшиши муҳофизатӣ нестанд, сатҳи онҳо ба эрозия ва харобшавӣ аз ҷониби ҳайвонҳои кофташуда дучор мешавад. Қисми зиёди майдонҳои олудашуда ба болоравии чанги бод осебпазиранд. Ҳар гуна пӯшишҳо дар тӯдаҳо ва партовгоҳҳо барои об хуб гузарандаанд, мавод метавонад бо ҷараёнҳои сел шуста шавад ва бо бод паҳн гардад, ки ин боиси ифлосшавии баланди обҳои дренажӣ мегардад, ки ба ҷараёнҳои рӯизаминӣ ва зеризаминӣ ворид мешаванд. Ҳамин манбаъҳои олудаи об аксар вақт аз ҷониби аҳолии маҳаллӣ барои об додани чорво истифода мешаванд, ва обҳои дренажӣ барои обёрии боғҳо ва боғҳои маҳаллӣ, ки аксар вақт дар наздикии ҷойҳои нигоҳдории партовҳои истеҳсолоти уран ҷойгиранд, истифода мешаванд.
